ေၾကာက္လို ့ ဟိုးအေနာက္မွာ ကပ္ၿပီးပုန္းေနတဲ ့ ေက်ာက္ကပ္ေလး ၂လံုးရွိေနလို ့ ေတာ္ပါေသးရဲ ့ ။ ႏွစ္လံုး လိုသာ
တစ္ခုတည္းသာရွိေနရင္ ၿဖတ္ထုတ္ပစ္လို ့လဲ မလြယ္ဘူး ။ ေက်ာက္ကပ္ ၂ ခု စလံုးဟာေကာင္းမြန္က်န္းမာေနမယ္ဆိုရင္ တခုကို ၿဖတ္ၿပီး သူနဲ ့ ေသြးတူ မ်ိဳးတူတဲ ့ လိုအပ္ေနတဲ ့လူတေယာက္ ဆီအစားထိုးေပးလို ့ရတယ္ ။ ဒါေပမဲ့ သူ ့မွာက်န္ေနတဲ့ တခုကသာ ေနာက္ထပ္ ေရာဂါတခုဝင္လာရင္ေတာ ့ ေရွ့ ့ေလွ်ာက္ မလြယ္ဘူးေပါ ့။
ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးရၿခင္း အေၾကာင္းမ်ား...
-ေမြးရာပါ ေက်ာက္ကပ္ေသြးလႊတ္ေၾကာက်ဥ္းၿခင္း ။
-polycystic kidneys ,(AutosomalDorminentPolycysticKidneys) ADPKD,-မ်ိဳးရုိးဗီဇနွင့္သက္ဆိုင္ေသာ ေရာဂါတမ်ိဳးၿဖစ္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္တြင္ ေရဘူေဘာင္းအိတ္ငယ္မ်ားသ႑န္ထြက္ေပၚေနၿခင္း။
-ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိတ္ဆို ့ၿခင္း။ဥပမာ ..ေက်ာက္ကပ္မွာ ေက်ာက္တည္ၿခင္း ။ဆီးၿပြန္က်ဥ္းၿခင္း ။ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ Prostate ေခၚ ဆီးၾကိတ္ၾကီးၿပီး ၄င္း၏အလယ္တြင္ရွိေနေသာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းကို ကာလရွည္စြာ ဖိထားၿခင္းေၾကာင့္ ဆီးေကာင္းစြာ မသြားနူိင္ဘဲ ဆီးလမ္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ပိုးဝင္လြယ္ေစတဲ ့အၿပင္ ၊ေက်ာက္ကပ္မွာလဲ အရည္မ်ားစုၿပီးၾကီးမားလာကာ ေနာက္ဆံုး ဆီးမထုတ္နုိင္ကာ ပ်က္စီးတတ္ပါသည္ ။
- မၾကာခဏ ဘက္တီးရီးယားပိုးတြယ္ ေယာင္ယမ္းၿခင္းေၾကာင့္ေက်ာက္ကပ္ဆဲလ္မ်ားပ်က္စီးၿခင္း။
-ေသြးတိုးႏွင့္ ႏွလံုး ေရာဂါ - ေဆးမွန္စြာမမွီဝဲသူမ်ား ေသြးဖိအားၿမင့္ၿခင္း ကာလၾကာလွ်င္ ေသြးေၾကာနံရံ ထူၿပီးေသြးေၾကာပိတ္လြယ္ ၿပီး ေက်ာက္ကပ္သို ့ စီးဆင္းေသာ ေသြးနည္းပါးၿပီး အဆိပ္အေတာက္မ်ားကို ကုန္စင္ေအာင္ မစြန္ ့ထုတ္နုိ္င္ေတာ့ဘဲ ပ်က္စီးရသည္ ။
-ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါ -အာရုံေၾကာမ်ားထိခိုက္ၿပီး ေနာက္ဆံုး ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးရသည္ ။
-Acetaminophen , Tylenol , Ibuprofen အစရွိေသာ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို လြန္ကဲစြာ ေသာက္သံုးၿခင္း။
ခံစားရမည့္ ေရာဂါ လကၡဏာ မ်ား ....
-ေမာပန္းလြယ္ၿခင္း ။
-အစားအေသာက္ပ်က္ၿခင္း ။
-ပ်ိဳ ့ခ်င္ အန္ခ်င္ၿဖစ္ၿခင္း ။
-ညဘက္တြင္ ဆီးအၾကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ သြားၿခင္း ။
-ေၿခ ၊လက္ ၊ မ်က္နွာ မ်ား ေဖါသြပ္ ေယာင္ေနၿခင္း ။
-အကယ္၍ အဆုပ္ထဲတြင္ အရည္မ်ားစုေနပါက အသက္ရွဴ ရန္ခက္ခဲ ၿပီး ေမာတတ္ၿခင္း ။
-အေရၿပားအလြန္အမင္းယားယံၿခင္း ။
-အရုိးအဆစ္မ်ားကိုက္ခဲၿခင္ ။ အရုိးက်ိဳးလြယ္ၿခင္း။
-လိင္မႈဆက္ဆံရာစိတ္ေၿပာင္းလဲၿခင္း။
ေက်ာက္ကပ္ ေကာင္း /မေကာင္း ဘယ္လို စမ္းသပ္ သိရွိနုိင္ မလဲ....
၁ - ဆီးစစ္ၿခင္း ။
ဆီးထဲတြင္ပါဝင္သည့္ ပရုိတင္းဓါတ္ ၊အယ္ဗ်ဴမင္ Albumin ေခၚ အသားဓါတ္တမ်ိဳး ။အစရွိတာကို စစ္ၿခင္း ။
၂၄ နာရီထြက္ေသာဆီးစုစုေပါင္းရွိေသာ ပမာဏနွင့္ ဆီး၊ေသြးထဲမွာရွိေသာ ဆိုဒီယမ္ ၊ creatinine ဓါတ္ကိုတြက္ခ်က္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ ေကာင္း/မေကာင္း သိနုိင္ပါတယ္။
၂- ေသြးစစ္ၿခင္း ။
ေသြးထဲမွာရွိေသာ BUN , Creatinine ,Electrolytes ( Na , K , P, Ca ) , Urea , Nitrogen , Calcium ထံုးဓါတ္,Phospharus , Sodiumဆားဓါတ္ , Potassium ,လိင္ႏွင့္ဆိုင္ေသာ ေဟာ္မုန္းဓါတ္မ်ား စစ္ေဆးၿခင္း
၃- ဓါတ္မွန္ ၊ ultrasound လုပ္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ ပံု သ႑န္ ၊အရြယ္အစား ၊ ေက်ာက္တည္မႈ တို ့ကို ရွာေဖြၿပီး ေက်ာက္ကပ္ ပံုမွန္ရွိ/မရွိ သိနုိင္ပါတယ္ ။
ဘယ္လို အေၿခအေနမွာ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါကို ကုသရမလဲ။
အၾကမ္းအားၿဖင့္ ပံုမွန္ တာဝန္ မထမ္းေဆာင္နုိင္တဲ့ေက်ာက္ကပ္ ကို အခ်ိန္မွန္ ၃လ တၾကိမ္ ေသြး ၊ ဆီး ။စစ္ၿပီး ၆လ တၾကိမ္ေလာက္ ultrasound ရုိက္ မွတ္တမ္းတင္ရပါတယ္ ။ဒီၾကားထဲ ေနထိုင္မေကာင္းၿဖစ္ရင္ေတာ့ လိုအပ္သလို စစ္ေဆးရတာေပါ့ ။
တကယ္လို ့ ေက်ာက္ကပ္ၿပြန္မႊားေလးမွာ ေသြးလည္ပတ္ စစ္ယူနႈံး -Glomarular Filtration Rate( GFR ) က ပံုမွန္လူ မွာ 100-140ml/min(အမ်ိဳးသား) နဲ ့ 85-115 ml/min( အမ်ိဳးသမီး) ထက္ အေတာ္ နဲ ပါး ၿပီး 15 ml/min ေအာက္မွာ ရွိေနသူေတြဟာ ေက်ာက္ကပ္ ေဆးေၾကာဖို ့လိုအပ္ေနပါတယ္ ။
ေက်ာက္ကပ္ေဆးနည္း ၂မ်ိဳးရွိပါတယ္
(၁)-Hemodialysis - အဆိပ္အေတာက္လြန္ကဲေနတဲ့ ေသြးကို ေသြးလႊတ္ေၾကာမွ ထုတ္ယူၿပီး ေက်ာက္ကပ္ ေဆးတဲ ့စက္မွတဆင့္ သန္ ့စင္၍ေသြးၿပန္ေၾကာသို့ၿပန္ပို ့ေပးၿခင္း။
အဲဒီနည္းနဲ ့ဆို တပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္ ၊ တၾကိမ္မွာ ၃ နာရီ မွ ၅ နာရီ ၾကာေအာင္ ေဆးေၾကာရပါတယ္။ ဒါကို ေဆးရုံေတြ မွာ အၿပင္လူနာ အေနနဲ ့ ၿပဳလုပ္ေပးပါတယ္။
(၂)- Peritoneal Dialysis - ဗိုက္တြင္ ခြဲစိပ္ တတ္ဆင္ထားေသာ ၿပြန္ မွ တဆင့္ ၊ဝမ္းတြင္းေခါင္း အေၿမွးကို ၿဖတ္၍ သန္ ့စင္ေပးၿခင္း ။ဒီနည္းကေတာ ့ လူနာကိုယ္တိုင္ ကိုယ့္အိမ္မွာဘဲ ကိုယ္တိုင္ေဆးလို ့ရပါတယ္။ ေန ့တိုင္း တေန ့ကို ၃ခါ မွ ၄ ခါထိ ၊ တခါကို ၁နာရီေလာက္ဘဲ ၾကာပါတယ္ ။ဒီနည္းက ပို လြယ္ကူအဆင္ေၿပေပမဲ ့။ကိုင္တြယ္တာ မသန္ ့ရွင္းရင္ ပိုးမႊားေတြ ဝင္ဖို ့လဲ လြယ္တယ္ေလ ။ ဒါေၾကာင္ ့သိပ္ၾကာၾကာသံုးရတာ မေကာင္းဘူးေပါ့ ။
ေက်ာက္ကပ္ေဆးရတဲ ့ ဒုကၡ နဲ ့ ေဝဒနာေတြ အေတာ္ေလးမ်ားပါတယ္ ။
-သူမ်ားတကာေတြလို စားခ်င္တာေတြ ၊ စားခ်င္သေလာက္ မဆင္မၿခင္ဘဲ စားလို ့မရဘူး ။ ေရွာင္ရတဲ ့ အစားအေသာက္ေတြ အမ်ားၾကီးပါဘဲ။
-ေသြးသြင္းတဲ ့အပ္ထက္ၾကီးတဲ ့ အပ္နဲ ့တၾကိမ္မွာ အနဲဆံုး ၂ခါ ။ တပါတ္မွာ ၃ၾကိမ္ အထိုးခံရတယ္ ။
-သံုးတာၾကာလာေတာ့ ေသြးလႊတ္ေၾကာ၊ေသြးၿပန္ေၾကာေတြ မၾကာခဏပ်က္စီးလို့ ခဏခဏ ၿပန္ခြဲစိပ္ခံရတာလဲ ရွိပါတယ္ ။
ေဆးပံုေဆးနည္းေတြကိုေတာ့ ရႈပ္ေနမွာစိုးလို ့အေသးစိတ္မေၿပာေတာ့ပါဘူး ။
ဒီေအာက္က ပံု ေလးကိုၾကည္ ့ပါ ..
ေသြးလႊတ္ေၾကာနဲ ့ေသြးၿပန္ေၾကာ ကို ခြဲစိပ္ၿပီး ဆက္ေပးရပါတယ္။ ArterioVenousFistula(AVF) လို ့ေခၚပါတယ္
ဒါကေတာ ့HD စက္နဲ ့ ေက်ာက္ကပ္ေဆးေနပံုပါ ။
ဒီလူနာေလးဟာ ေမြးရာပါ ေက်ာက္ကပ္ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါေၾကာင္ ့ ၁၆ ႏွစ္သားအရြယ္ကတည္းက ေက်ာက္ကပ္လံုးဝ ပ်က္စီးၿပီး အသစ္လဲဖို့ Renal Transplantation အလွည္ ့ေစာင့္ရင္း ခုဆိုရင္ ၂၄ နွစ္သားအရြယ္ေရာက္ေနပါၿပီ ။ ခုထိ ေပးမဲ့ donar မရေသးပါဘူး ။
ဒါေၾကာင့္ တခ်ိဳ ့လူေတြဟာ တရုပ္ၿပည္မၾကီးဖက္သြားၿပီး ခြဲစိပ္ခံၾကပါတယ္။ဒီေတာ့ ၿဖစ္လာတဲ ့ေနာက္ဆက္တြဲၿပသနာေတြ စိတ္ဝင္စားမယ္ဆိုရင္ ေနာက္ၾကံဳေတာ ့ေဖါက္သည္ခ်ပါမယ္။
ေဆးထိုးအပ္ေၾကာက္သူမ်ား မၾကည္ ့ပါရန္...... :))
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
1 comments:
အမေရ ေက်ာက္ကပ္ကအမ်ားႀကီးက်ယ္ျပန္႕ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ဟာေတြဆို ေသြး၊ ဆီးစစ္ရံုနဲ႕မသိႏိုင္ဘူး။ အထဲမွာ ဘာျဖစ္ေနတာလဲ ဆိုတာေသခ်ာသိရဖို႕ဆိုရင္ biopsy လို႕ေခၚတဲ့အသားစထုတ္စစ္ေဆးတာလုပ္ရပါတယ္။ ညီမဆိုလည္း ၂ခါလုပ္မွ အသားစရတာ။ ပထမတခါက အတြင္းကတျခားေနရာကိုထိၿပီး ဒဏ္ရာရသြားလို႕။ ေနာက္ညီမေရာဂါဆိုရင္ ခႏၶာကုိယ္ထဲကေရာဂါတိုက္ဖ်က္တဲ့ IGA လို႕ေခၚတဲ့ ပရိုတင္းကေက်ာက္ကပ္ထဲကိုေရာက္ၿပီး ကိုယ့္ကိုယ္ခံအားစနစ္ကိုျပန္တိုက္တာမ်ိဳးေပါ့။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ေရးထားတာေတြက ဗဟုသုတရလို႕ ေက်းဇူးေနာ္။ ပံုေတြေတာ့သိပ္မၾကည္႕ရဲဘူး။ :D
Post a Comment