14 com
ခႏၶာကိုယ္တခုမွာ ဘယ္အဂၤါ က အေရးအၾကီးဆံုးလည္း ။ ရွိရွိ သမွ် အဂၤါေတြအားလံုး သူ ့ေနရာနဲ့သူ အေရးၾကီးၾကတာခ်ည္းပါပဲ ။ ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာေတြ၊ ေသြးလွည့္ပါတ္တဲ့စနစ္ မွ ႏွလံုးနဲ့ ေသြးေၾကာေတြ၊ အသက္ရွဳလမ္းေၾကာင္း အတြက္ အဆုပ္နဲ့ေလျပြန္ေတြ ။ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းအတြက္ ပါးစပ္မွ စျပီး စအိုဝ အထိအစာအိမ္ အူ၊အသည္း၊ သည္းေျခ ၊ အညစ္အေၾကး အဆိပ္အေတာက္ေတြ စြန့္ပစ္ဖို့ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း၊ အားလံုး အေရးၾကီးၾကပါတယ္။ ေရာဂါတခုခု ျဖစ္လာရင္ ဘာေရာဂါ ျဖစ္မွန္းသိရေအာင္ ကိုယ္ခႏၶာမွ ပံုသ႑န္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ ့ ကၽြန္ုပ္တို ့ကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္ ။ အဲ့ဒါေတြကို ေရာဂါ လကၡဏာ လို ့(Sign & Symptom) ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ေခါင္းကိုက္တယ္ ၊ ေခါင္းမူးတယ္၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္တယ္၊ရင္တုန္တယ္၊ အန္တယ္။ ဝမ္းေလွ်ာတယ္။ ဆီးက်င္တယ္ စသျဖင့္ေပါ့ ။အဲ့ဒီအခါက် ေခါင္းမူးရင္ ဘယ္လိုပံုနဲ့ မူးရင္ ဘာေရာဂါေၾကာင့့္ျဖစ္နိူင္တယ္၊ရင္ဘတ္ ဘယ္ေနရာမွာေအာင့္ရင္ဘယ္လိုေအာင့္ရင္ဘာေရာဂါျဖစ္နိုင္တယ္ ဆိုတာ အၾကမ္းဖ်င္း သိနိုင္ပါတယ္။ အတိအက် သိဖို့ရာကေတာ့ ကၽြမ္းက်င္သူပညာရွင္မ်ားမွ ဆက္ျပီးေရာဂါ ရွာေဖြစစ္ေဆး ေပးလို ့ရပါတယ္ ။ခု ေျပာျပခ်င္တာကေတာ့ ဗိုက္ ျပသနာ မ်ား ပါပဲ ။
ဝမ္းတစ္လံုးေကာင္း ေခါင္းမခဲ ဆိုတဲ့ စကားအတိုင္း ဝမ္းဗိုက္ျပသနာ ရွိေနခဲ့ရင္ ေခါင္း အထိေအာင္ ျပသနာ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ ။ ေခါင္းကိုက္ ေခါင္းခဲ ေခါင္းမၾကည္မလင္နဲ ့ေနရထိုင္ရတာ မသက္သာလွပါဘူး။
လူတိုင္း ဗိုက္ေအာင့္ ဗိုက္နာဖူးၾကမွာပါ ။ အနည္းဆံုး ကေတာ့ ဝမ္းသြားခ်င္တဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ ဗိုက္ နဲနဲ ရစ္ တာမ်ိဳးေလာက္ေတာ့ ခံစားဖူးၾကမွာပါ ။ဗိုက္နာတဲ့ အတိုင္းအဆ ျပင္းထန္မွဳ၊ နာက်င္ပံု နာက်င္နည္း၊ နာတဲ့ေနရာ ။သူနဲ့တြဲဖက္ျပီး ျပတတ္တဲ့ တျခား လကၡဏာမ်ားကိုၾကည့္ျပီး သူ ့မွာ ဘာေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ေခ်ရွိသလည္း ဆို တာကို မွန္းဆလို ့ရပါတယ္ ။
ခု ဒီအေၾကာင္းေျပာျပခ်င္တာကေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေရာဂါရွာျပီး ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ကုသဖို ့ရည္ရြယ္တာ မဟုတ္ပါဘူး ။ သာမာန္ဗဟုသုတမ်ိဳး အေနနဲ့ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ ရဲ ့ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာအဂၤါ အစိတ္အပိုင္းေတြ ရွိသလည္း ဆိုတာသိထားရင္ အနည္းဆံုးေတာ့ မိမိမွာ ဘယ္လိုေရာဂါ ျဖစ္နိုင္လိမ့္မလည္းလို့ အခ်ိန္မဆြဲပဲ သိနိုင္ေအာင္ပါ ။
ပိုျပီး တိက် ေအာင္ေဖၚျပလိုရင္ေတာ့ အကြက္ ၉ ကြက္ ေဖၚျပၾကပါတယ္။
ဗိုက္သားျပင္ရဲ့ အတြင္းဖက္ကိုယ္တြင္းေခါင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို အဓိကအားျဖင့္ ဒီလို ခြဲျခားထားပါတယ္။
၁-အစာေျခဖ်က္ျခင္းနဲ့ဆိုင္တဲ့-အစာျမိဳေရျမိဳျပြန္ရဲ ့ ေအာက္ဆံုးအပိုင္း(the end of the esophagus),အစာအိမ္( stomach), အူသိမ္ႏွင့္အူမၾကီး (small and large intestines), အသည္း (liver), သည္းေျခ(gallbladder),မုန့္ခ်ိဴအိတ္ ေခၚ သရက္ရြက္( pancreas)။
၂-ဝမ္းဗိုက္အတြက္ ႏွလံုးေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးႏွင့္ေသြးေၾကာမ်ား(The abdominal aorta)။
၃-အူအတက္(The appendix)- အူသိမ္အဆံုးပိုင္း ႏွင့္ အူမၾကီးအစပိုင္း ဆက္သြယ္ရာ ေနရာမွာ ရွိျပီး အေရးၾကီး လုပ္ငန္းတာဝန္ မရွိ။
၄-ေက်ာက္ကပ္ ႏွစ္လံုး( The kidneys) ဘယ္ ညာ ႏွစ္ဖက္ ၊ ဝမ္းဗိုက္ရဲ့ ေနာက္ဖက္ အတြင္းပိုင္းတြင္ ပဲေစ့ပံုသ႑န္ရွိျပီး ခႏၶာကိုယ္မွ အဆိပ္အေတာက္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို ဆီးအျဖစ္ စြန့္ထုတ္ နိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပး ပါတယ္။
၅-ေဘလံုး ( spleen) ဗိုက္ရဲ့ ဘယ္ဖက္ အေပၚအေနာက္ဖက္ေနရာမွာ တည္ရွိျပီး ေရာဂါပိုးတိုက္ဖ်က္ေရး နဲ့ ေသြးလွည့္ပတ္ေရးအတြက္ တာဝန္ရွိပါတယ္။
အဲ့ဒီ အဂၤါ အစိပ္အပိုင္းေတြမွာ ျပသနာ တခုခု ျဖစ္လာရင္ သူနဲ့ ဆိုင္တဲ့ ေနရာမွာ နာတတ္တယ္ ေအာင့္တတ္တယ္ ။ ဗိုက္နာတယ္ ဆိုရင္ နာတဲ့ေနရာ( location of pain) နဲ့ နာပံုနာနည္း (Type of pain) -( ေအာင့္ျပီးနာသလား ၊ တျပင္လံုး နာသလား၊ တေနရာတည္း စူးျပီးနာသလား၊ ရစ္ျပီးနာသလား) ။onset of pain ( ရုတ္တရက္ နာသလား၊ ရက္ရွည္နာေနတာလား Acute or Chronic) စတာ ေတြဟာ ေရာဂါရွာေဖြသတ္မွတ္ေရး( Diagnosis )အတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။
အခု ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ရုတ္တရက္ ဗိုက္နာျခင္း (Acute Abdominal Pain) အေၾကာင္းပါ။
တခါတေလလည္း ဝမ္းဗိုက္ၾကီးက မ်က္လွည့္ ျပတတ္ပါေသးတယ္ ။ အခု ဒီေနရာမွာ စ ေအာင့္ ေနေပမဲ့ ခန ၾကာေတာ့ ေနရာေျပာင္းသြားတတ္တာ လည္းရွိပါတယ္ ။ ဥပမာ - အူအတက္ေယာင္လို ့ ဗိုက္နာတယ္ဆိုရင္ သူက RLQ မွာရွိေနေပမဲ့ စစခ်င္းမွာ အစာအိမ္ ေအာင့္သလို မ်ိဳးနဲ့ ခပ္ဆင္ဆင္ နာျပတတ္ပါတယ္ ။ ရင္ညြန္ ့မွ စေအာင့္ျပီး နာရီ အနည္းငယ္အတြင္း ဒါမွမဟုတ္ ရက္ အနည္းငယ္ ၁ ရက္ ၂ ရက္ေလာက္ၾကာမွ သူရွိေနတဲ့ ညာဘက္ ေအာက္ပိုင္း ကို ေရႊ ့ျပီး ေနရာမွန္ မွာ နာလာတတ္ပါတယ္။ အဲလို နာတာ အျပင္ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အနည္းငယ္တက္ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြပါ ရွိနိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္းမ်ိဳး (Acute Abdomen )ဆိုရင္ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ( close Observation) က အေရးၾကီးပါတယ္။ အဲ့လို ေစာင့္ၾကည့္ေနစဥ္မွာ လူနာကို ဘာ အစားအစာ၊ ေရ ၊ မွ် မေပးရပါဘူး ။ တကယ္လို ့ အူအတက္ေယာင္တာေၾကာင့္ နာတာဆိုရင္ အခ်ိန္မေရြး ခြဲစိပ္ကုသဖို့ လိုအပ္တာမို ့၊ အႏၱရာယ္ ကင္းစြာ ေမ့ေဆးေပးလို ့ ရေအာင္ ပါ။
အလားတူစြာ Refer Pain မ်ားရွိတတ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္ ။ ဥပမာ ႏွလံုးၾကြက္သားေသြးမလံုေလာက္လို ့ရင္ဘတ္ ေအာင့္တဲ့ အခါ ၊တခါတေလက်ရင္ ဘယ္ဘက္ ပုခံုး နဲ့ ေမးရိုး လည္ပင္း ေနရာမ်ားမွာလည္း ေအာင့္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြက ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလည္း ဆိုေတာ့ ဒီ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း ႏွစ္ခုစလံုးအတြက္ ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အာရုံေၾကာက တခုထဲ ျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
အဲဒီ အထဲမွာ အမ်ားဆံုး နာတတ္ ေအာင့္တတ္ၾကတာ ေတြကေတာ့
-Epigastric ရင္ေခါင္းရင္ညြန္ ့ေနရာမွာဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္ - အစာအိမ္(Gastritis) ၊ အူသိမ္ဦးပိုင္းေယာင္ယမ္းျခင္း(Duodenitis)၊ အနာေပါက္ျခင္း(ulcer) သည္းေျချပြန္ေယာင္ယမ္းျခင္း (Cholecystitis Cholangitis) ၊ အသည္းေယာင္ျခင္း(Hepatitis)၊ သရက္ရြက္ ေယာင္ျခင္း (Pancreatitis) ၊ ေသြးယိုျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့ျဖစ္နိုင္ေျခရွိတာေတြကေတာ့ -ႏွလံုးၾကြက္သား အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း(Pericarditis Myocardial Infarct)၊ အဆုပ္ ၊ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း (Pneumonia, Pleurisy ,Pneomothorax)၊ရင္အုပ္နဲ့ ဝမ္းတြင္းေခါင္းျခားထားတ့ဲအရြတ္ျပားေအာက္တြင္ျပည္တည္ျခင္း (Subphrenic abscess)၊ ရင္ေခါင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး အလႊာကြာျပီး ေဖါင္းထြက္လာျခင္း( Dissecting aneurysm) စသျဖင့္ ..
- RUQ ညာဘက္ အေပၚမွာေအာင့္ရင္ ျဖစ္တတ္တာေတြက- အသည္း ေယာင္ျခင္း သည္းေျခအိတ္ ေက်ာက္တည္ျခင္း ေယာင္ျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ - ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း ၊ ညာဖက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း။ညာဖက္ အဆုပ္ နဲ့ အေျမွးပါး ေယာင္ျခင္း ။ ႏွလံုးေၾကာင့္ ေအာင့္ျခင္း တို ့လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
- LUQ ဘယ္ဘက္ အေပၚမွာ ေအာင့္ခဲ့ရင္ ။ Stomach -အစာအိမ္ေယာင္ျခင္း အနာျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ၊Pancreas မုန့္ခ်ိဳအိတ္( သရက္ရြက္ ) ေယာင္ျခင္း ေက်ာက္တည္ျခင္းေသြးယိုျခင္း၊ Spleen ေဘလံုးၾကီးျခင္း၊ေပါက္ျခင္း၊ ပုတ္ျခင္း၊ Left Kidney ဘယ္ဖက္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း၊ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊ Lt Pleurisy , Pneumonia ဘယ္ဖက္ အဆုပ္နဲ့ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း စတာေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ ။ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္သူမ်ား အတြက္ စဥ္းစားစရာကေတာ့ အူမၾကီး အတြင္း စျမင္းတံုးမ်ားတစ္ဆို ့ျခင္း မ်ားလာရင္ ဘယ္ဖက္ ဝမ္းပိုက္ အေပၚနဲ့ေအာက္ပိုင္းတို့ မွာလည္း ေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- RLQ ညာဘက္ေအာက္ မွာ ျဖစ္တတ္တာေတြက - အူအတက္ေယာင္ျခင္း၊ ေပါက္ျခင္း ။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ -ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း -(ခါးေနာက္ဖက္ပိုင္းမွ ေရွ့ ေအာက္ဖက္သို့ ထိုးဆင္းျပီး ေအာင့္တတ္တယ္ )။ အူက်ျခင္း Hernia စသျဖင့္။
- ဆီးစပ္အထက္ Suprapubic ေနရာမွာ ေအာင့္နိုင္တာေတြက အူမၾကီး ေနာက္ဆံုးအပိုင္း ပိတ္ဆို့ ျခင္း ေယာင္ျခင္း၊ အူအတက္ ေယာင္ျခင္း ၊ ဆီးအိမ္ ေယာင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ မ်ိဳးဥအိမ္၊ ဥျပြန္၊သားအိမ္ ေယာင္ျခင္း ၊ ေပါက္ျခင္း၊ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ျခင္း ၊ ရာသီလာ၍ ေအာင့္ျခင္း။
- Periumbilicus ခ်က္ပတ္လည္ေနရာ မွာ ေအာင့္ေစတာေတြက အူသိမ္ ပိတ္ဆို ့ ေယာင္ယမ္း ပုတ္ျခင္း၊ မုန့္ခ်ိဳအိတ္ေယာင္ျခင္း၊ အူရွိေသြးေၾကာမ်ား ပိတ္ဆို့ျခင္း mesenteric thrombosis , dissecting aortic aneyrysm ၊ တို့ေၾကာင့္ ျဖစ္ တတ္ျပီး ၊ အူ အတက္ ေယာင္ျခင္းရဲ့ ဦးစြာ အခ်ိန္မွာ လည္း ဒီေနရာမွာေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- LLQ ဘယ္ဘက္ ေအာက္မွာ ေအာင့္ရင္- စဥ္းစားရမွာေတြကေတာ့ အူေယာင္ျခင္း၊ အူ ပိတ္ဆို ့ျခင္း ဥပမာ စျမင္းတံုး၊ အလံုးအၾကိတ္ ၊ အနာေပါက္ျခင္း၊ အူက်ျခင္း၊ ဘယ္ဘက္ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ကေတာ့ ဘယ္ဖက္ သို့မဟုတ္ညာဖက္ ေအာက္ပိုင္းမွာနာရင္- မ်ိဳးဥအိမ္ ovary နဲ့ ဥျပြန္ Fallopian tube မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေယာင္ျခင္း၊အရည္အိတ္တည္ျခင္း ။ ေပါက္ထြက္ျခင္း ၊ ဥျပြန္မွာ သေႏၶတည္ျခင္း ( Ectopic/Tubal pregnancy) ၊သားအိမ္ေယာင္ျခင္း တို့လည္းျဖစ္နိုင္ေျခ ရွိေၾကာင္း ကို မေမ့သင့္ပါဘူး ။
တခါက ၾကံဳခဲ့ဖူးပါတယ္ ။ အမ်ိဳး သမီး တေယာက္ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ေအာင့္တဲ့ေနရာက ဝမ္းဗိုက္ ေအာက္ဖက္ပိုင္းမွာ ၊ သူက ဝမ္းတြင္း ကလီစာေတြ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာရွိမွန္းမသိ ေတာ့ အစာအိမ္ေအာင့္တယ္ လို့ ယူဆျပီး သူ ့ဟာသူ ပဲ အစာအိမ္ ေလထိုးေလနာေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္ပါတယ္။ ၃ ရက္ ၾကာသြားတယ္ ။မသက္သာဘူးေပါ့။ ဒီလို နဲ့ပဲ ဗိုက္ၾကီးတျပင္လံုး မာေတာင့္ေတာင့္ နဲ့ မခံမရပ္နိုင္ေအာင္ ျဖစ္ျပီး shock ရလာေတာ့ မွ ေဆးရံု ေရာက္လာတယ္ ။ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ဝမ္းဗိုက္ေခါင္းထဲမွာ ေသြးထြက္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြျပလာလို ့ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္လိုက္ရတယ္ ။ျဖစ္ရပံုကေတာ့ မ်ိဳးဥျပြန္ဝ မွာ သေႏၶတည္ျခင္းျဖစ္ ျပီး ေပါက္သြားလို ့ ေသြးထြက္တာ ျဖစ္ေနတယ္။ သူသာတကယ္လို ့ common sense ရွိရင္ သူ ့ဟာသူ ဘာျဖစ္နိုင္သလည္း ဆိုတာ တြက္ဆလို ့ရပါတယ္။ဒါဆိုရင္ လိုအပ္မွန္ကန္တဲ့ ကုသမွဳမ်ား ေစာေစာစီးစီးရယူနိုင္ပါတယ္။
ဒီလိုမ်ိဳး ဗိုက္ေအာင့္တာဟာ ဝမ္းေခါင္းအတြင္းမွာ ရွိတဲ့ ကလီစာ အမ်ားၾကီးထဲမွာ ဘယ္ေနရာ ကစျပီး ျပသနာျဖစ္တာလည္း ဆိုတာကို တခါတရံေတာ့လည္း ေသခ်ာအတိအက် အေျဖ မရွာနိုင္တာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္ပါေသးတယ္။ ဝမ္းတြင္းေခါင္း အေျမွးပါးေယာင္ယမ္းျပီး Peritonitis ဗိုက္တျပင္လံုးဂ်ပ္ခဲၾကီးျဖစ္ေနတတ္တာမ်ိဳး ၊ ဘာေၾကာင့္မွန္းေသခ်ာ မသိပဲ ေသြးဆိပ္တက္ တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးဆိုရင္ Laparotomy & proceed ဆိုျပီး ဗိုက္ကို အရင္ခြဲျပီးမွ ေရာဂါရွာကုသ ရတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။
ေနာက္ဆံုးေျပာျပလိုတာကေတာ့ ဗိုက္နာတာ ကို ေပါ့ေပါ့ေနျပီး ေဆးျမီးတိုနဲ့ အခ်ိန္ဆြဲကုသမေနသင့္ပါဘူး။ နာေနတဲ့ ဗိုက္ကို နင္းႏွိပ္ျခင္းမျပဳသင့္ပါဘူး။ အစာအိမ္ေယာင္ျခင္းေၾကာင့္ေအာင့္ ေနတာကို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား မစားသံုးသင့္ပါဘူး ။ ပိုျပီး ဆိုးဝါးေစနိူင္ပါတယ္။တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားဆီ အခ်ိန္မွီျပသျပီး ေအာင့္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေစာေစာစီးစီးရွာေဖြကုသသင့္ပါတယ္ ။
ပံုမ်ားကို ဒီေနရာ မ်ားမွ ယူပါတယ္။
က်န္းမာ ရႊင္လန္းၾကပါေစ။
နာလို့ က်င္လို့ပဲ မျပီးနိုင္ ေသးဘူးလား လို့ ထင္ခ်င္သူမ်ားလည္း ထင္နိုင္ၾကပါတယ္ ။ နာေနတဲ့သူေတြ အတြက္ ရည္ရြယ္ပါတယ္ ။ သက္ရွိသတၱဝါ ရယ္လို့ျဖစ္လာၾကရင္ အို နာ ေသ ျခင္း ဒုကၡေဘးေတြမွ လြတ္ကင္းလို့မွ မရတာမို ့ ခု မနာေသးသူမ်ားလည္း ေနာင္တေန ့ နာလာ က်င္လာတဲ့ အခါက် အသံုးဝင္မွာပါ။
လည္ပင္းဇက္ေက်ာ အတြက္ ေလ့က်င့္ခန္းမ်ား
လုပ္ငန္းခြင္မွာ ကြန္ျပဴတာ ၾကာရွည္စြာ အသံုးျပဳေနရသူမ်ား၊ရံုးစားပြဲမွာ ၾကာရွည္ထိုင္ျပီး( ဂိမ္းမ်ားေဆာ့ရင္း) ဇက္ေၾကာတင္းေနၾကသူမ်ား၊ အတြက္အထူးသျဖင့္ ရည္ရြယ္ပါတယ္။ နာရီဝက္လွ်င္ တၾကိမ္မွ် လုပ္ေပးပါ ။
(၁)Neck And Glide Extension-
ပံုမွာ ျပထားသလို ၁။ကိုယ္ခႏၶာနဲ့ လည္ပင္းကို တည့္မတ္စြာ ထားပါ။၂။ ေမးေစ့ကို ေရွ ့သို့တြန္းထုတ္ေပးပါ။ ေမးထိုး ေမးေငါ့တတ္သူမ်ား အတြက္ အထူးေလ့က်င့္ရန္မလို။ လြယ္ကူပါတယ္။ ၅စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေနပါ။ နဂို ေနရာျပန္ေရႊ ့ပါ။ ၃။ ေနာက္ဖက္ ေမာ့ပါ ။၅စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေနပါ။
ေနာက္ေစ့ေအာက္ ဦးေရ အစပ္ ရွိ အခ်ိဳင့္ေနရာ မွာ ပံု ပါအတိုင္း လက္ေခ်ာင္မ်ားျဖင့္ ဖိႏွိပ္ေပးပါ ။ စကၠန္ ့အနည္းငယ္ၾကာမွ် ဖိထားေပးနိုင္ပါတယ္။ ၾကာရွည္ အေညာင္းမိျပီး လည္ပင္းနာေနသူမ်ားအတြက္ သင့္ေတာ္ပါတယ္ ။
ေရွ့ တည့္တည့္ အေနအထားမွ ဦးေခါင္းကို ဘယ္ဘက္ နဲ့ ညာဘက္ တလွည့္စီ လွည့္ေပးပါ။
၁၀ စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေပးပါ။
ေရွ ့တည့္တည့္ အေနအထားမွ ဦးေခါင္းကို ဘယ္ ညာ တေစာင္း တလွည့္စီ လွည့္ေပးပါ။
၅ စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေပးပါ။ ၁၀ ၾကိမ္မွ် လုပ္ပါ။
ပံုပါအတိုင္း ပုခံုး ႏွစ္ဖက္ကို အထက္သို့ ျမွင့္တင္းေပးပါ။ ( ဇက္ကိုပုထားသလို အေနအထားျဖင့္) ၅စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေနပါ။
လည္ပင္းကိုမတ္မတ္ထားရာမွ ေမးေစ့ႏွင့္ မိမိ၏ ရင္ဘတ္ထိသည္အထိ ငံု ့ၾကည့္ေပးပါ။ ၅ စကၠန့္မွ် ျငိမ္ေပးပါ။ ၁၀ ၾကိမ္မွ် လုပ္ပါ။
ဒီေလ့က်င့္ခန္းမ်ား လုပ္ရာမွာ လည္ပင္းကို အားသိပ္မစိုက္ပဲ ေျဖးညွင္းစြာလွဳပ္ရွားေပးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
...............................................................................................................
ခါးနာတတ္သူမ်ား အတြက္ ခါးေလ့က်င့္ခန္းမ်ား
ေပးစရာနာမယ္ရွားလို့ ေခြးနဲ့ နွိဳင္းျပီးေပးရတယ္လို့ေတာ့ မထင္ေစခ်င္ပါ။ လူေတြအတြက္ သစၥာရွိေသာမိတ္ေဆြဟု မွတ္ယူပါေလ ။ ေလးဘက္ေထာက္ ၊ ေက်ာကို ျမင့္လာေအာင္ကုန္းေပးျပီး ၃၀ စကၠန္ ့မွ်ုျငိမ္ေနပါ။ အၾကိမ္ ၂၀ မွ် ျပဳလုပ္ပါ။
အထက္ပါေလ့က်င့္ခန္းမ်ားကို အားလံုးလိုက္မလုပ္နိုင္ပါကလည္း အေရးမၾကီးလွပါ။ ၾကိဳက္ရာ ေရြးျပီး မိမိတတ္နိုင္သေလာက္ အဆင္ေျပစြာ ျပဴလုပ္နိူင္ပါတယ္ ။
ပံုမ်ားကို ဒီေနရာ ၁ ၊ ၂တို့မွ .ရွာေဖြရယူထားပါတယ္။
နာက်င္တာေလးေတြ ဆက္ၾကရေအာင္ ။ရုပ္ နာမ္ ႏွစ္ပါး ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ကၽြန္ုပ္တို ့ရဲ့ ခႏၶာၾကီးဟာ လည္း တရားသေဘာနဲ့ၾကည့္ရင္ ဘာမွ မျမဲပါဘူး ၊ ျဖစ္ပ်က္ အစဥ္အရ ျဖစ္ေပၚ တည္ေဆာက္လာျပီးတဲ့ေနာက္ ေဟာင္းေဆြး အိုမင္း နာက်င္ ပ်က္စီးျခင္းေတြ နဲ့ ေတြ ့ၾကံဳရတာပါပဲ။ ပထဝီ ေတေဇာ အာေပါ ဝါေယာ ဓါတ္ၾကီး ေလးပါး နဲ့တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ရုပ္ခႏၶာၾကီးမွာ အသား၊ အေရ၊အေၾကာ ၊ အဆစ္၊အူ၊ ကလီစာ အဂၤါရပ္ေပါင္းမ်ားစြာပါဝင္ပါတယ္။ ပံုမွန္လူသားတေယာက္မွာ အရိုးေပါင္း ၂၀၆ ခုရွိျပီး အရိုးတခုနဲ့တခုကို ဆက္ထားတဲ့အရာကို ေတာ့ အဆစ္ ( Joint) လို့ေခၚၾကတယ္။ဒီလို အရိုး အဆစ္ေတြ အမ်ားၾကီး ရွိတဲ့အထဲက အေတာ္မ်ားမ်ား နာတတ္ၾကတာကေတာ့ ေက်ာရိုးဆစ္ေတြေပါ့ ။ အဲ့ဒီ ထဲမွာ မွ လည္ပင္းနဲ့ခါးဆစ္ေတြမွာ နာတတ္တာေတြ ပိုမ်ားပါတယ္။
ေက်ာရိုးဆစ္ Vertebra column မွာ ဘယ္ပံုဘယ္နည္း နာက်င္တတ္ျပီး ကုသမွဳေတြေပး ေလ့က်င့္ခန္းေတြလုပ္ရတဲ့ အခါ ပိုျပီး ရွင္းလင္း ျမင္လြယ္ နားလည္လြယ္ေအာင္ သူ ့ရဲ့ တည္ေဆာက္ ဖြဲ့စည္းပံုေလး ကို အေျခခံ သေဘာေလာက္ တင္ျပေပးပါမယ္။
ေက်ာရိုးဆစ္( Vertebra column )ဟာ တေျဖာင့္မတ္မတ္ မဟုတ္ပဲ S ပံုသ႑န္ အနဲငယ္ ဝိုက္ျပီး ေကြးေနပါတယ္ ။ သူ ့မွာ ရွိတဲ့ အဆစ္ေတြကေတာ့
-လည္ပင္းရိုး ၇ ဆစ္ ၊ Cervical 1-7
-ရင္ေခါင္းရိုး ၁၂ ဆစ္ ၊ Thoracic 1-12
-ခါးရိုး ၅ ဆစ္ ၊ Lumbar L1-5
-တင္ပါးရိုး ၅ဆစ္ Sacrum S1-5 နဲ့ ျမီးေညာင့္ရိုးဆစ္ ၄ဆစ္ Coccyx တို့ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာမွ တင္ပါးရိုးနဲ့ ျမီးေညာင့္ရိုးတို ့ဟာ အလြယ္တကူ ေကြးဆန့္လွဳပ္ရွားလို့မရေအာင္ ေပါင္းဆက္ေနၾကပါတယ္။ ဒီပံုမွာ ျပထားသလိုမ်ိဳးပါ။
အဲ့ဒီ အဆစ္ေတြၾကားမွာ Intervertebral disc ေခၚတဲ့ အရိုးနူအျပားေလးေတြက ကူရွင္လို သေဘာမ်ိဳး ခုခံေပးထားျခင္းအားျဖင့္ အရိုးဆစ္ တခုနဲ့တခု ပြတ္တိုက္ ပြန္းပဲ့ျခင္းမွ ကာကြယ္ေပးထားပါတယ္။
အရိုးဆစ္ တခုျခင္းကို ၾကည့္ရင္ ကိုယ္ထည္ နဲ့ ေဘးက လက္တံေတြ ေပါင္းစပ္ထားျပီး အလယ္မွာ အကြင္းလိုက္ေလးေတြ ရွိျပီး ဒီအကြင္းေတြဟာ ဗဟိုအာရံုေၾကာမၾကီး Spinal Cord အတြက္ ေနရာပါ။ ကိုယ္ခႏၶာတခုလံုးကိုယ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ အာရံုေၾကာေတြဟာ ဦးေႏွာက္မွတဆင့္ ဒီ ဗဟိုအာရံုေၾကာမၾကီး အေနနဲ့ ေျခလက္ အဂၤါအဖြဲ့အစည္းေတြဆီသြားေရာက္ျပီး အာရံုခံစားျခင္း လွဳပ္ရွားမွဳ ျဖစ္ေပၚေစျခင္းတို့ကို ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေက်ာရိုးမၾကီးဟာ ကိုယ္ခႏၶာတခုလံုးကို တည့္မတ္ေအာင္ ေထာက္ကန္ထားေပးရံုသာမက အာရံုေၾကာေတြအတြက္ အေရးၾကီးတဲ့ အစိတ္အပိုင္းတခု ျဖစ္ပါတယ္။
တကယ္လို့ ေက်ာရိုးဆစ္နဲ့အရိုးေပ်ာ့အျပားေတြ မွာတခုခု ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရခဲ့ရင္၊ ဒါဏ္ရာရတဲ့ အဆစ္ လယ္ဗယ္ အဆင့္လိုက္ျပီး အတြင္းမွာရွိတဲ့ အာရံုေၾကာမၾကီးပါ ထိခိုက္တတ္ျပီး အေၾကာေသျခင္း မလွဳပ္မရွားနိုင္ ဆီး ဝမ္း မထိန္းနိုင္ျခင္း အသက္ရွဴမွဳ ထိခိုက္ျခင္း စသျဖင့္ ျဖစ္ေစနိူင္ပါတယ္။( ဥပမာ -ဆူပါမင္းအျဖစ္သရုပ္ေဆာင္ခဲ့သူ ကမာၻေက်ာ္ရုပ္ရွင္မင္းသားChristopher Reeve ဟာ ျမင္းေပၚကျပဳတ္က်ျပီး လည္ပင္းဆစ္ အရိုး1-2 မွာ ထိခိုက္သြားလို့ တကိုယ္လံုး အေၾကာေသသြားခဲ့ရပါတယ္ )
ဗီြဒီယို ပံုနဲ့ၾကည့္ရင္ ပိုျမင္လြယ္ပါတယ္။
ေက်ာရိုးဆစ္နာျခင္း - ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တာလည္း။
မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ အသက္ၾကီးလာတာနဲ့အမွ် အရိုးအဆစ္ေတြလည္း degeneration ျဖစ္စဥ္အရ အိုမင္း လာၾကတယ္။Bone spur ေခၚတဲ့ အရိုး အတက္ထြက္လာတတ္တယ္။ Spinal disc ေခၚ intervertebral discအရိုးနုအျပားေလးေတြမွာလည္း ေျခာက္ေသြ ့မာေက်ာလာတတ္တယ္။ တခ်ိဳ့ အရိုးျပားေလးေတြ ေနရာေရြ ့ျပီး အရိုးဆစ္မွကၽြံထြက္ လာတတ္တယ္။Bulging ေပါ့ ။အဲ့ဒီအခါက်ေတာ့ အရိုးကြင္း အလည္မွာရွိေနတဲ့ အာရံုေၾကာမၾကီးကို ဖိမိျပီး သက္ဆိုင္ရာ ေနရာ ေတြမွာ ျပင္းထန္စြာနာက်င္ေစတတ္ပါတယ္။
တခ်ိဳ့က်ေတာ့ အရြတ္ေတြ မာေက်ာျခင္း Stiff ligament ၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္း Trauma ၊ အရိုးဆစ္ေယာင္ယမ္းျခင္း( Arthritis) တို့ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္လို ခံစားရမလည္း ။
-ျဖစ္တဲ့ေနရာက နာတယ္( ဇက္ေၾကာတက္ ၊ ခါးနာ စသျဖင့္ )
-ေခါင္းကိုက္တယ္။ လည္ပင္းဆစ္ေၾကာင့္ေခါင္းပါကိုက္တတ္တယ္။
-လည္ဆစ္ က်ီးေပါင္းတက္တာနဲ့ တြဲဖက္ျပီး ပုခံုးဆစ္ပါနာတတ္တယ္။လက္ေမာင္းထိနာတတ္တယ္။ ရင္ဘတ္ေအာင့့္ျခင္းလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။
-ေျခ လက္ ဖ်ားေတြ ထံုက်င္တတ္တယ္။ အပ္နဲ့ထိုးသလို စူးျပီး နာတတ္တယ္။
-Lack of coordination ဆိုတဲ့ ဟန္ခ်က္ မညီ ျဖစ္တတ္တယ္။ တခ်ိဳ့လည္း Difficulty in walking လမ္းေလွ်ာက္ရတာခက္ခဲလာတယ္ ။
-ပံုမမွန္တဲ့ တံု့ျပန္မွဳ Abnormal Reflex ေတြ ရွိလာတတ္တယ္။
-တခ်ိဳ ့ဆိုရင္ ဆီး၊ ဝမ္း မထိန္းနိုင္တာ မ်ိဳး ျဖစ္တတ္တယ္ ။
ျဖစ္တဲ့ ေက်ာရိုးဆစ္ နဲ့ အာရံုေၾကာမၾကီးရဲ့ အဆင့္အပိုင္းေပၚမွာ တည္ျပီး ခံစားမွဳ ေတြ ကြဲျပားတတ္ပါတယ္။
တျခားဘာေတြ တြဲဖက္ ျဖစ္ေပၚေစနိုင္ေသးလည္း။
အရိုးဆစ္အလည္ ကြင္း က်ဥ္းေျမာင္းျခင္း၊ အရိုးအတက္ထြက္ျခင္း။ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရျခင္း တို့ေၾကာင့္ အာရံုေၾကာမၾကီး Spinal Cord Injury ရျပီး အာရံုခံစားမွဳပ်က္စီးျခင္း နဲ့ လွဳပ္ရွားအေၾကာေသျခင္း မ်ား ျဖစ္ေစတတ္ပါေသးတယ္။
ဘယ္လိုနည္းေတြ နဲ့ ေရာဂါရွာေဖြမလည္း။ Tests and diagnosis-
ဒါေတြက ဆရာဝန္ေတြ လုပ္ေပးရမဲ့ အပိုင္းျဖစ္တာမို့ အေသးစိတ္သိရန္ေတာ့ မလိုအပ္လွပါဘူး။ ၾကားဖူးနားဝရွိေအာင္ အေခၚအေဝၚမ်ားကိုပဲ တင္ျပေပးပါမယ္။ X Ray CT ဆိုတာ ေတြ က နားရည္ဝ ေနေလာက္ပါျပီ။
1.Neck flexibility assessment
2.Neurological exam
3.Neck or spinal X-ray.
4.Computerized tomography (CT) scan or magnetic resonance imaging (MRI).
5.Myelogram
6.Electromyogram (EMG)
7.Nerve conduction study.
နာက်င္ေနရင္ ဘာေတြ လုပ္ေပးနိုင္မလည္း။
ရုတ္တရက္ ခ်က္ခ်င္း နာလာတာမ်ိဳး ၊ အလြန္အမင္းနာေနတာမ်ိဳးဆိုရင္ေတာ့ ဦးစြာ ပထမ နာက်င္မွဳ သက္သာေအာင္ ျပဳလုပ္ၾကရမွာပါ ။ ဒီေတာ့ Pain Killer ၊Analgesic၊ Muscle Relaxant အကိုက္ အခဲ အနာအက်င္ ေပ်ာက္ေဆး အေၾကာေျပေဆးေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ စားေဆး ထိ္ုးေဆး လိမ္းေဆး ကပ္ေဆး စအိုမွာသြင္းတဲ့ေဆးေတာင့္ စသျဖင့္ သံုးပံု သံုးနည္းေတြလည္းစံုလို့ ေပါ့။ ခုေခတ္မွာ အသံုးမ်ားၾကတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ .....
nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) အုပ္စုဝင္၊
Celecoxib (Celebrex)
Diclofenac (Voltaren)
Ibuprofen (Advil, Motrin)
Indomethacin (Indocin, Indocin SR)
Meloxicam (Mobic)
Naproxen (Aleve, Naprosyn)
Oxaprozin (Daypro)
Sulindac (Clinoril) စသျဖင့္ပါ။
ထိခိုက္ဒါဏ္ရာေၾကာင့္ နာတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ျပင္းထန္စြာလွဳပ္ရွားမွဳေတြ မလုပ္ပဲ အနားယူရပါမယ္ ။ ၂ ရက္အတြင္းမွာ ေရခဲအိတ္ ကပ္ေပးနုိင္ျပီး ၂ ရက္ေက်ာ္သြားရင္ေတာ့ ေရေႏြးအိတ္ သိုု့မဟုတ္ Heat pack သံုးလို ့ရပါတယ္ ။ တခ်ိဳ့က်ေတာ့ အႏွိပ္သည္၊ အေၾကာျပင္ဆရာ ဆိုသူေတြနဲ့ နင္းတာ ႏွိပ္တာေတြ လုပ္တတ္ၾကတယ္ ။ အဲ့ဒါက အာရံုေၾကာေတြ ထပ္မံ ထိခိုက္နိုင္ေစတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ဆင္ျခင္ဖို ့ လိုပါတယ္ ။
ေယာင္ယမ္းမွဳ အနည္းငယ္သက္သာလာရင္ေတာ့ physiotherapy ေခၚ ေလ့က်င့္ခန္းမ်ား ျပဳလုပ္ေပးလို့ရပါတယ္။
အရိုးက်ီးေပါင္းတက္၊ အရိုးနု နဲ့ အဆစ္ ေနရာေရြ ့ျခင္းစသည္တို ့အတြက္၊ ဆြဲဆန့္ျခင္း Traction လုပ္ျပီး ဖိမိေနတဲ့ အာရံုေၾကာကို လြတ္ကင္းသက္သာေစပါတယ္။
စက္အေထာက္အကူနဲ့ လည္ပင္းအဆစ္ ၊ခါးအဆစ္ ဆြဲဆန္ ့ျခင္းမ်ားကို ေအာက္ပံုမွာ ျပထားတဲ့ အတိုင္း ေတြ ့နိုင္ပါတယ္။
လည္ပင္းဆစ္၊ ခါးဆစ္တို့မွာ ဒါဏ္ရာရ ျပီး အာရံုေၾကာဖိညွပ္ထိခိုက္ျခင္းမ်ိဳးမွ ကာကြယ္ရန္ အေထာက္အကူျပဳ ေကာ္လာ၊ခါးစည္း အစရွိတာေတြကို တပ္ဆင္ထားနိုင္ပါတယ္။
ဒီေအာက္မွာျပထားတဲ့ ဗီဒီယိုဖိုင္ေလးကေတာ့ လည္ပင္းဆစ္နာ၊ ဇက္ေၾကာတက္ျခင္း နဲ့ပတ္သက္ျပီး လုပ္ေပးနိုင္တဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းေလးပါ ။ရွင္းလင္း လြယ္ကူပါတယ္။
အဲ့ဒီထဲကေန ဆက္ျပီး ခါးနဲ့အျခား အဆစ္အေၾကာမ်ားအတြက္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္နည္းေတြကိုလည္း ရွဳစား လို့ ရပါတယ္။အခ်ိန္ရရင္ အေညာင္းအညာေျပ လုပ္ၾကည့္ၾကတာေပါ့။အက်ိဳးမမဲ့ေစနိုင္ပါဘူး။
အေပၚမွ ဗီဒီယိုကလစ္အား ၾကည့္ရွဳ မရနိုင္ေသာေနရာမွ သူမ်ားအတြက္ ပံုေလးေတြနဲ့ ေရးသားေပးလိုက္ပါတယ္။သို ့ပါေသာ္လည္း ဇာတ္လမ္းသိပ္ရွည္သြားရင္ ဇက္ေၾကာတက္ ျပီး ခါးနာေနမွာ စိုးတဲ့ အတြက္ ေနာက္ေန ့မ်ားမွာမွ ဖန္ေရာင္ ပိတ္ကားျပင္ေပၚမွာ ဆက္လက္ရွဳစားၾကပါရန္ .........( ကိုးရီးယားဇာတ္လမ္းတြဲမ်ားကို အားက်၍ )
ပံုမ်ားကို ဂူဂယ္မွ ရွာေဖြရယူထားပါတယ္။
Ref ;http://www.mayoclinic.com/health/cervical-spondylosis/DS00697
http://www.spineabilene.com/educational_resources/neck_exercises.html
Subscribe to:
Posts (Atom)
